Onderwijs en Zorg
Goed onderwijs is de beste zorg
Goed onderwijs is de beste zorg
In het (Passend) onderwijs is de focus komen te liggen op omgaan met verschillen en op onderwijs-kenmerken: daar waar een kind niet leert, sluit het onderwijs niet aan op de onderwijsbehoeften van de leerling. Het omgaan met kinderen die een uitdaging hebben in relatie tot het leren, is een blijvende opdracht aan zowel onderwijs als zorg. Die uitdaging wil IJsselgroep in samenhang aangaan.
De aandacht voor verbetering van het onderwijs en de zorg voor leerlingen leidt tot een toename van het aantal kinderen met een ‘label’. Immers als er iets is met een kind, als het kind er niets aan kan doen dat het niet leert omdat er sprake is van ‘een stoornis’, dan zijn onderwijs en kind vrij van ‘schuld’. Ook partijen in de jeugdhulpverlening, die niet aan het onderwijs waren en zijn gerelateerd, raken zo bij het onderwijs betrokken. Want alle adviezen over een kind hebben consequenties voor het onderwijs om de eenvoudige reden dat alle kinderen verplicht aan het onderwijs deelnemen.
Een ‘stoornis’ wordt altijd meegenomen naar de klas. En is daarmee onontkoombaar een opdracht voor de leraar. IJsselgroep ondersteunt door doelgericht te werken aan het best denkbare onderwijs en de best denkbare zorg voor kinderen en leerkrachten.
Aandachtsgebieden IJsselgroep
IJsselgroep Educatieve dienstverlening, Passend onderwijs en aandacht voor Basis GGZ (inclusief aandacht voor diagnose en behandeling van dyslexie), sluiten op elkaar aan in die volgorde. Zo worden de ondersteuningsniveaus voor onderwijs en zorg ingevuld (zie figuur 1).
Vier ondersteuningsniveaus
- Ondersteuningsniveau 1: Begin bij de basis en ga voor het best denkbare onderwijs.
- Ondersteuningsniveau 2: Hier gaat het om extra aandacht die de leerkracht verleent binnen de groepssituatie.
- Ondersteuningsniveau 3: De zorg voor leerlingen die ondanks de differentiatie niet profiteren van het onderwijs in de groep wordt structureel uitgebreid met, of vervangen door een ander en/of extra programma.
- Ondersteuningsniveau 4: Externe deskundigen worden betrokken en ingezet bij de ondersteunings-vragen van leerling, school en ouders.
Goed onderwijs is de beste zorg. Hoe meer kinderen profiteren van het reguliere onderwijs en hoe prettiger ze zich voelen binnen dat onderwijs, hoe kleiner de kans dat er andere en gerichte specialistische hulp nodig is. Meedoen aan het onderwijs voorkomt (een deel van) de zorg. De volgende factoren leiden tot insluiten in plaats van uitsluiten:
• Aandacht voor het welbevinden van leerlingen door het versterken van competentiegevoelens
• Aandacht voor een goede relatie, onderling en met de leerkracht
• Goede instructie (bijvoorbeeld met EDI) voor het versterken van de autonomie (het eigenaarschap)
• Formatief handelen (en evalueren)
• Aansluiten bij de beleving van kinderen (door thematiseren en bijvoorbeeld Focus op begrip)
Ondersteuningsniveau 1: het best denkbare onderwijs
Nederland heeft een rijk geschakeerd onderwijs-aanbod. Scholen verschillen. Niet alles is goed. Wat is wel belangrijk?
De leerkracht centraal
In het onderwijs maakt de leerkracht het verschil. Professionaliteit is belangrijk. Professionele ruimte maakt kwaliteit mogelijk. Geef leerkrachten de ruimte om keuzes te maken en daag ze uit het best denkbare onderwijs te geven. IJsselgroep zorgt er samen met u voor dat kinderen kunnen profiteren van het onderwijs. Samen werken aan de doelen die uw school, uw regio en de maatschappij nodig achten. Zo maakt u uw maatschappelijke verantwoordelijkheid waar voor alle individuele kinderen en als onderdeel van het geheel.
Dienstverlening: Leren leren door thematiseren, formatief handelen en Focus op begrip.
Het reguliere onderwijs versterken kan op heel veel manieren. Motiveren, uitdagen en aansluiten. IJsselgroep ondersteunt door leerkrachten en kinderen te betrekken bij de ontwikkeling van het onderwijs.
Ondersteuningsniveau 2: differentiatie
Maximale kans op optimale ontwikkeling
Niet alle leerlingen profiteren meteen van het onder-wijs. Zij hebben extra onderwijsbehoeften, een extra beetje aandacht nodig dat hen door de leerkuil helpt. Die extra aandacht kan heel goed binnen het bestaande schoolsysteem plaatsvinden, is er zelfs een vanzelfsprekend onderdeel van.
Het begint met anders kijken naar kinderen. Professionele leerkrachten hebben oog voor talenten en verschillen. In het verlengde daarvan is de vraag relevant: Wat betekent dit voor mijn manier van les-geven? Hoe zorg ik ervoor dat de kinderen die extra aandacht verdienen die ook daadwerkelijk krijgen?
Onderwijs en Zorg
Niet problematiseren, maar normaliseren
Verbinding tussen onderwijskundig en didactisch vak-manschap van de leerkracht en specifieke kennis met betrekking tot individuele leer- en gedragsproblemen is keihard nodig.
Klassenmanagement, instructievaardigheden en differentiatie vragen om verbinding met kinderen. Verbinding met kinderen die individuele uitdagingen hebben op het gebied van leren en gedrag. Het zijn kinderen waar leerkrachten prima mee verder kunnen, als ze maar weten hoe ze met hen om moeten gaan. Als ze weten wat werkt, en wat niet!
Dienstverlening: DUO-Observaties
Bij veel uitdagingen waar een school voor staat is een onderwijskundige en een (ortho-)pedagogische invalshoek mogelijk. IJsselgroep wil deze beide manieren van kijken aan elkaar verbinden. Samen zie je meer in duo-observaties. Zo komen kennisgebieden samen en ontstaan nieuwe behandel- en organisatiemogelijkheden.
Ondersteuningsniveau 3: handelingsgericht werken
Oplossingsgericht werken, betrek de omgeving
Als de collectieve aanpak niet meer werkt verschuift de focus naar het individu. Er ontstaat de neiging om te gaan werken met alleen individuele leerlingen of cliënten. Terwijl er bij het ondersteunen en tot leren brengen van iedereen vaak veel te halen valt in de omgeving en de relaties die er met de omgeving zijn.
Afstemming school/praktijk
Coaching van leerkrachten en ouders is belangrijk. IJsselgroep probeert leerlingen en ouders inzicht te geven in de gesignaleerde problematiek. En in wat er nodig is om eraan te werken. Het doel is een klas met een klassenprogramma weer op de rit te krijgen. We kijken desgewenst naar een coachingstraject voor een leerkracht, dat écht iets kan opleveren. Altijd geldt: op maat en nuttig in de praktijk.
IJsselgroep heeft met een educatieve en een psycho-logische dienstverleningspoot een unieke kennismix. De adviseurs zijn opgeleid en geschoold om hulpvragen vanuit verschillende perspectieven te bezien. Duiding vanuit verschillende perspectieven wordt ook wel ‘Duo observatie’ genoemd.
Dienstverlening: korte psychologische begeleiding op school
Om te voorkomen dat de problemen zich onnodig opstapelen en steeds erger worden, gaan gedragswetenschappers met het kind aan de slag. Direct op het moment dat het nodig is, kortdurend en op school. In deze korte intensieve begeleiding stellen we eerst met het kind en de leerkracht doelen en maken we samen een plan. Tijdens de sessies leert een kind het eigen gedrag te begrijpen en wordt er flink geoefend met handige tips voor zelfsturing. Daarna past het kind het geleerde toe in de klas.
Ondersteuningsniveau 4: analyseren en ontlabelen
En als het dan nog niet lukt? Vaak ontstaat de behoefte aan een onderzoek. Met als mogelijke uitkomst een daarbij behorend ‘label’. Een kind ‘heeft ADHD of Dyslexie of ASS of ... . Het kan van alles zijn. Zijn er ook andere mogelijkheden? IJsselgroep meent van wel.
Immers, je hebt geen label nodig om recht te hebben op hulp.
En iedere gelabelde aandoening bestaat uit kenmerken: Lastig leren lezen, moeilijk kunnen omgaan met andere mensen, Druk gedrag, denken dat niemand je aardig vindt. Als je het zo opschrijft is het minder hopeloos. En is de samenwerking tussen iedereen die betrokken is voor de hand liggend. Als je een ziekte hebt is het gesprek gestopt. Als je gedragskenmerken benoemt, kunnen we werken aan een oplossing.
Dienstverlening: Dyslexiebehandelingen
Als dyslexie is vastgesteld werkt IJsselgroep met het kind aan het toch goed leren lezen en spellen. Gebruik makend van de talenten die ieder kind heeft. Het kost misschien wat moeite, maar het kan wel. Deskundig en gericht trainen en ondersteunen. Er is een boek voor ieder kind.
Figuur 2 Iedereen is anders!
Het krachtenveld ‘normaliseren’
Iedereen is anders. Vraagt een andere aanpak, heeft eigen kenmerken, opvallend, acceptabel of uitdagend. IJsselgroep pleit in eerste instantie voor uitstel van labels. Voor inspelen op gedrag en diepgaand analyseren. Het handvat ontdekken. Kijken naar de hulpvraag en daarop inspelen.
• Ondersteuning kan je terugbrengen in de ‘normale’ wereld.
• Specialistische ondersteuning is van onschatbare waarde en doelgericht.
• Geen label maar een perspectief.
Als dat niet afdoende is kan er altijd nog een label volgen.
Onderwijs en Zorg
Het krachtenveld
Figuur 3 Het krachtenveld onderwijs en zorg
Onderwijs en zorg proberen kinderen zoveel mogelijk te laten deelnemen aan het reguliere leven (zorg) en aan het reguliere onderwijs. Niet problematiseren maar normaliseren. Goed (passend) onderwijs is de beste zorg. Niet uitsluiten maar insluiten. Soms lijkt het alsof er krachten bestaan die kinderen uit het onderwijs de zorg in duwen. Goed onderwijs en handelingsgericht werken helpen om kinderen blijvend aan het reguliere onderwijs te laten deelnemen.
Goed onderwijs en handelingsgerichte diagnostiek kunnen verwijzing naar het speciaal (basis) onderwijs voorkomen. Tolerantie voor verschillen leidt tot normali-seren. Oog hebben voor verschillen en kinderen leren zichzelf en elkaar te accepteren, kan ervoor zorgen dat er geen of minder diagnostiek en behandeling in de GGZ nodig is. IJsselgroep probeert een krachtenveld te creëren dat normaliseren en inclusie (= steeds inclusiever onderwijs) bevordert.
Uitwerking in SEO en gedrag
Sociaal Emotionele Ontwikkeling (SEO) gaat verder dan de SEO methode die de school gebruikt. SEO is één van de belangrijkste aandachtsgebieden waar onderwijs en zorg elkaar versterken. Die verbinding tussen onderwijs en zorg biedt meerwaarde voor scholen, leerkrachten, ib’ers, kinderen en ouders. De verbinding tussen onderwijs en zorg is in IJsselgroep al jaren één van de belangrijkste pijlers van dienstverlening, zichtbaar in de verbinding van Educatieve dienstverlening en Psychologische dienstverlening, in Passend onderwijs en de jeugdpraktijken.
SEO en gedrag: onderwijs en zorg in the mix
Verbinding op alle ondersteuningsniveaus
Onze adviseurs én gedragswetenschappers werken samen vanuit de driehoek ‘kind - ouders - school’ en zijn dienstverlenend op alle vier de ondersteuningsniveaus:
- Ondersteuningsniveau 1: begeleiding van scholen bij het gebruik van een methode om de sociaal emotionele ontwikkeling te ondersteunen (de basisondersteuning)
- Ondersteuningsniveau 2: ondersteuning scholen bij moeilijke groepen
- Ondersteuningsniveau 3: ondersteuning bij hulpvragen rond de zorg van (individuele) leerlingen
- Ondersteuningsniveau 4: individuele behandeling van leerlingen en ondersteuning van ouders en school ten aanzien van optimale ontwikkeling
Hierdoor ontstaat de verbinding die je verder brengt.
Kanjer, GROEI en gedrag
Het mooie is dat onderwijsadviseurs en gedrags-wetenschappers samen werken aan SEO. Leerkrachten krijgen van de gedragswetenschapper advies hoe ze in de klas effectief om kunnen gaan met kinderen die ander gedrag vertonen. Op een manier die aansluit bij Kanjer of GROEI. Tegelijkertijd is dezelfde gedragswetenschapper aan de slag met individuele kinderen en de wordt er afgestemd met de Kanjer-trainer en de leerkracht. Zo versterk je elkaar.
Duo-observaties (samen kijken – meer zien)
Een onderwijsadviseur én een gedragswetenschapper observeren wat er in een (moeilijke) klas gebeurt. Gaat het om leerkrachtvaardigheden, de onderwijsleersituatie of het gedrag van (individuele) kinderen? Vanuit onderwijs én zorg wordt er gekeken. Door de inbreng vanuit beide observaties te combineren en samen te bespreken, ontstaat er een beeld van de oplossings-richting. Meestal een mix van maatregelen op de volgende vier niveaus: kind-, groeps-, leerkracht- en team-/schoolniveau. Want daar ligt de kracht. In de verbinding.
Korte psychologische begeleiding op school
Sommige kinderen zijn onzeker, lopen vast, hebben concentratieproblemen, worden snel boos of hebben sombere gedachten. Maar niet elk kind hoeft een zwaar zorgtraject in. Om te voorkomen dat de problemen zich onnodig opstapelen en verergeren, gaan gedrags-wetenschappers met het kind aan de slag.
Tijdig, kortdurend en op school. De meeste kinderen zijn met deze praktische zorg op school geholpen. Minder doorverwijzingen naar de zwaardere GGZ en/of het speciaal (basis-)onderwijs is het resultaat.
Reset klasje (preventief)
Deze dienstverlening is gericht op de ondersteuning van zowel de leerkracht als de kinderen die gedragsmatig (deels) uitvallen. Enkele van deze kinderen zijn door hun problematiek zo storend geworden dat ze niet meer in de klas mee kunnen draaien. Soms is groepsbegeleiding mogelijk: een ‘reset-klas’. Meerdere kinderen werken met elkaar aan hun reset van gedragspatronen. Zij doen succeservaringen op die betrekking hebben op het functioneren in een groep. Uiteraard is er een sterke verbinding met de leerkracht(vaardigheden) en ouders.
Depressiepreventie in het VO
Het doel is om somberheid bij jongeren te signaleren vóórdat ze in een depressie belanden. Zeker omdat depressiviteit nauw samenhangt met suïcide. Depressiepreventie bestaat uit verschillende onderdelen: screening, een groepstraining met maximaal acht leerlingen op basis van cognitieve gedragstherapie en het trainen van docenten en mentoren als ‘gatekeepers’. Uiteraard wordt daar waar nodig direct individuele hulp ingezet.
